Monet đã hỏi tại sao họa sĩ tạo ra kiệt tác này lại có thể không hạnh phúc—một thế kỷ sau, bức tranh trở thành tác phẩm đắt nhất tại thời điểm nó được đấu giá.
Van Gogh, Hoa diên vĩ (Tháng 5, 1889) © Bảo tàng J. Paul Getty, Los Angeles
Tháng 5 năm 1889, Van Gogh vẽ Hoa diên vĩ, cận cảnh những bông hoa trong khu vườn của viện tâm thần ở ngoại ô Saint-Rémy-de-Provence. Trước đó ông đã cắt tai của mình sau cuộc tranh cãi với Gauguin trong Ngôi nhà màu vàng ở Arles.
Vào một ngày sau khi chuyển đến, Vincent đã viết thư cho em trai Theo, nói rằng mình có hai bức tranh “đang bận rộn”: một bức vẽ bụi hoa tử đinh hương và bức còn lại vẽ “hoa diên vĩ màu tím”. Hoa diên vĩ là một trong những bức tranh đẹp nhất của Bảo tàng J. Paul Getty ở Los Angeles.
Cuộc sống ở viện tâm thần rất tẻ nhạt, có rất ít khả năng để phá vỡ sự đơn điệu. Sự xuất hiện của một họa sĩ – đặc biệt là một người nước ngoài – chắc hẳn đã gây phấn khích lớn. “Tất cả họ đều đến xem khi anh làm việc trong vườn,” ông viết thêm trong bức thư.
Sau khi ăn sáng, Van Gogh ngay lập tức phát hiện một số cây diên vĩ đã nở hoa. Mang giá vẽ, toan và màu vào khu vườn dành cho các bệnh nhân, ông đã bắt được vẻ đẹp đầy ấn tượng của những cánh hoa. Một bông màu trắng được đặt giữa những bông hoa ban đầu màu tím đậm, bên dưới là những chiếc lá màu ngọc lam.
Hoa diên vĩ của Van Gogh thực sự đã từng có màu tím, một màu mà ông có được bằng cách trộn các màu xanh lam và đỏ. Nhưng màu đỏ đã phai dần, làm những bông hoa chuyển sang màu xanh. Vì vậy, mặc dù hiệu ứng vẫn rất ấn tượng, nó không hoàn toàn đúng như ý định của họa sĩ.
Katsushika Hokusai (1760–1849). Hoa diên vĩ và châu chấu. Cuối thập niên 1820. Khắc gỗ; mực và màu trên giấy. Nguồn: Met Museum.
Hoa diên vĩ là chủ đề yêu thích của các họa sĩ Nhật Bản, với những tác phẩm mà Van Gogh vô cùng ngưỡng mộ. Điều này gần như chắc chắn đã ảnh hưởng đến sự lựa chọn chủ đề của ông. Ông sở hữu các bản in của Utagawa Hiroshige, và có thể cũng đã biết đến Khu vườn hoa diên vĩ Horikiri (những năm 1850) của họa sĩ này. Cũng có thể là ông biết Hoa diên vĩ và châu chấu của Hokusai (cuối những năm 1820).
Utagawa Hiroshige. Vườn diên vĩ Horikiri (1850s).
Làm việc trong khu vườn có tường bao quanh là nguồn an ủi và niềm vui duy nhất của Vincent. Hai tuần sau khi đến, ông viết cho Theo, nói rằng “cứ cho là trên tất cả, cuộc sống diễn ra trong khu vườn, điều đó không quá buồn.”
Đúng một năm sau, Van Gogh lại vẽ hoa diên vĩ khi chúng đẹp nhất. Lần này, ông mô tả chúng được cắm trong bình, lặp lại bố cục Hoa hướng dương và đặt chúng trên nền màu vàng. Một cành vừa gãy, đổ xuống, phá vỡ bố cục, giống một lời nhắc nhở về sự ngắn ngủi của cuộc sống.
Van Gogh. Hoa diên vĩ trong bình (Tháng 5, 1890) © Bảo tàng Van Gogh, Amsterdam (Quỹ Vincent van Gogh)
Hoa diên vĩ, bức tranh gốc được thực hiện ngay sau khi ông đến viện tâm thần, là một trong hai bức tranh mà Vincent đưa ra triển lãm công khai đầu tiên của mình—cuộc trưng bày hàng trăm tác phẩm mỗi năm do Société des Artistes Indépendants [Hiệp hội nghệ sĩ độc lập] tổ chức ở Paris vào tháng 9 năm 1889. Tác phẩm kia [mượn để tham gia triển lãm] là Đêm đầy sao trên sông Rhône (tháng 10 năm 1888), hiện ở Bảo tàng Orsay, Paris.
Sau cái chết của Vincent, Hoa diên vĩ và một phiên bản Hoa hướng dương (một bức có ba bông hoa, hiện nằm trong bộ sưu tập tư nhân) có lẽ là những bức tranh đầu tiên của ông được bán. Năm 1892, hai bức tranh này được mua bởi nhà phê bình tiên phong Octave Mirbeau, người đã trả 600 franc (khi đó là 24 bảng Anh). Sợ vợ sẽ tức giận với khoản chi tiêu, ông đã nói rằng chúng là một món quà. Một bức ảnh năm 1897 cho thấy hai bức tranh treo trong phòng ăn của họ.
Năm 1925, Hoa diên vĩ được mua lại bởi nhà thiết kế thời trang người Paris Jacques Doucet, một người sành về nghệ thuật và thiết kế hiện đại. Chủ sở hữu tiếp theo là Joan Payson, người thừa kế ở New York, người đã trả 80.000 đô la vào năm 1947. Những người thừa kế của bà đã chào bán bức tranh tại Sotheby’s vào năm 1987, khi nó được bán với giá 54 triệu đô la, khi đó là mức giá kỷ lục cho một tác phẩm nghệ thuật được bán đấu giá.
Người đấu giá thành công là doanh nhân người Úc gây tranh cãi Alan Bond, người một thập kỷ sau sẽ bị bỏ tù vì tội lừa đảo. Sau cuộc đấu giá năm 1987, sự thật là người này không có tiền để mua Hoa diên vĩ, vì vậy quyền sở hữu bức tranh Van Gogh đã được chia sẻ với Sotheby’s, Sotheby’s đã đề nghị ông ta một khoản vay đáng kể. Bond không trả được khoản vay và vào năm 1990, bức tranh được bán riêng cho Bảo tàng J. Paul Getty. Mặc dù giá vẫn được giữ bí mật, nhưng nó có thể gần bằng số tiền đấu giá.
Trong thời gian Mirbeau sở hữu Hoa diên vĩ và Hoa hướng dương, ông đã cho người bạn của mình, Monet, xem chúng, khi Monet từ Giverny đến thăm. Monet sau đó đã nói: “Tại sao một người rất yêu hoa và ánh sáng, và đã thể hiện chúng rất tốt, tại sao anh ta lại bất hạnh như vậy?”
Nguồn: The Art Newspaper
Lược dịch bởi Viet Art View
