Andy Warhol, ‘Shot Sage Blue Marilyn’ 1964. © Christie’s
Chúng ta đang sống trong thời đại mà thị trường nghệ thuật đã không còn là việc săn lùng những chiếc cúp. Đối với những người siêu giàu, việc mua một tác phẩm nghệ thuật lớn không còn chỉ là về thị hiếu hay đầu tư. Giống như các pharaoh của Ai Cập cổ đại đã xây những lăng mộ trường tồn để làm tượng đài cho sự bất tử của họ, những người mua giàu có nhất của nghệ thuật giờ đây muốn một danh tiếng vĩnh viễn.
Nếu không có nghệ thuật, Eli Broad, người đã qua đời năm ngoái, sẽ chỉ là một doanh nhân siêu thành công. Nhưng nhờ vào kho tàng nghệ thuật blue-chip đáng kinh ngạc của ông — hiện đang được trưng bày trong bảo tàng cùng tên ở Los Angeles — ông đã nổi tiếng trong thế giới nghệ thuật và tên tuổi sẽ sống mãi.
Trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến sự kiện đấu giá tác phẩm của Jean-Michel Basquiat — 110 triệu USD cho doanh nhân Nhật Bản Yusaku Maezawa. Ai đã từng nghe nói về anh? Giờ đây, anh đã nổi tiếng thế giới — ít nhất là trong giới nghệ thuật. Sau đó, thái tử Mohammed bin Salman đã mua lại ‘Salvator Mundi’, được cho là của Leonardo da Vinci, với giá 450 triệu USD. Chúng ta có thể tin rằng việc tính toán ra quyết định mua tác phẩm của anh dựa trên mong muốn đưa Ả Rập Xê-út lên bản đồ như một điểm đến của tinh hoa — và đảm bảo cho di sản của chính mình.
Christie’s New York, địa điểm tổ chức sự kiện đấu giá tác phẩm của Warhol ‘Shot Sage Blue Marilyn’. © Christie’s
Giờ đây chúng ta có ‘Shot Sage Blue Marilyn’ của Andy Warhol, được bán đấu giá tại Christie’s vào ngày 9 tháng 5, đã được dự đoán là tác phẩm nghệ thuật đắt giá nhất của thế kỷ 20 từng được bán đấu giá. Trong suốt sự nghiệp lâu dài và vững chắc của mình, Warhol đã tạo ra vô số kiệt tác, một số công trình nổi bật: bộ 32 ‘Campbell’s Soup Cans’ (MoMA), ‘Gold Marilyn’ (cũng tại MoMA) và bộ 5 bức tranh Marilyn 40×40 inch được thực hiện vào năm 1964. Cả năm bức đều tuyệt vời. Nhưng có thể nói, ‘Shot Sage Blue Marilyn’ là tuyệt nhất trong số đó. Người mua nó sẽ tham gia vào câu lạc bộ ưu tú của những nhà sưu tập đã đạt được tên tuổi bất tử.
Những bức tranh Marilyn đầu tiên của Warhol đã tăng vọt sự nổi tiếng của ông ngay trong buổi triển lãm đầu tiên ở New York, vào năm 1962, tại Phòng trưng bày Stable của Eleanor Ward. Ngay cả trước cuộc triển lãm đó, Ivan Karp, giám đốc Phòng trưng bày Leo Castelli, đã nài nỉ ông chủ của mình đại diện cho Warhol. Nhưng Castelli cảm thấy tác phẩm của Warhol quá giống với Roy Lichtenstein, người mà ông đã đại diện. Warhol vô cùng thất vọng vì bị từ chối, ông rất muốn được góp mặt trong đội hình Castelli, bao gồm Jasper Johns, Robert Rauschenberg và Frank Stella.
Nhưng nếu Warhol cảm thấy mình cần ổn định tại Phòng trưng bày Stable, thì buổi khai mạc đầu tiên của ông ở đó sẽ xóa tan mọi quan niệm cho rằng tầm của ông chỉ là hạng hai. Cuộc triển lãm ra mắt hàng loạt bức tranh Marilyn nhỏ (20×16 inch). Hầu hết tiêu đề của chúng đều bắt nguồn từ hương vị kẹo Lifesaver. Chúng được định giá 250 USD mỗi chiếc. Tất cả đều được mua. Cuộc triển lãm mang tính bước ngoặt còn bao gồm cả ‘Gold Marilyn’ lộng lẫy, được kiến trúc sư Philip Johnson mua liền tay, về sau ông tặng nó cho MoMA.
Andy Warhol ‘Campbell’s Soup I, Nấm sốt kem F&S II.53’, 1968; Fine Art Mia; US$89,000
Andy Warhol, ‘Campbell’s Soup I, II.48 Bò kho rau’ 1968; Elizabeth Clement Fine Art; US$50,000
Karp và Castelli đều tham dự buổi khai mạc và bước đi choáng váng trước sức hút và vẻ đẹp của các Marilyn. Castelli, người có lẽ bị ấn tượng bởi doanh số bán của những bức tranh, thú nhận với Karp rằng ông đã sai về Warhol. Sai lầm đó nhanh chóng được sửa chữa khi Warhol được mời tham gia tại Leo Castelli sau triển lãm thứ hai tại Stable — một triển lãm lịch sử khác có các ‘Hộp Brillo’ mang tính biểu tượng của ông.
Cũng rất thú vị khi lưu ý rằng các bức tranh Marilyn đã trở nên phổ biến đến nỗi, vào năm 1967, studio của Warhol đã phát hành một danh mục gồm 10 bức tranh Marilyn. Bộ sản phẩm ban đầu có giá $500. Nhiều bộ đã được chia nhỏ để các bản in có thể được bán riêng lẻ. Hôm nay, bạn sẽ may mắn tìm thấy một bản hoàn chỉnh với các số tương ứng, ở tình trạng nguyên sơ, với giá 3,5 triệu USD. Nhưng tất nhiên đây là bội số rất xa với các tác phẩm năm 1964.
Đối với nhóm năm Marilyn ban đầu, chúng tiếp tục có những huyền bí của riêng mình. Năm 1964, một nghệ sĩ biểu diễn tên là Dorothy Podber bước vào The Factory, studio của Warhol, nhìn thấy bốn tác phẩm dựa vào tường và hỏi liệu có thể “shoot” chúng (có lẽ là bằng máy ảnh) [từ này trong tiếng Anh vừa có nghĩa chụp ảnh, vừa có nghĩa bắn]. Sau đó, cô rút một khẩu súng lục từ trong ví và bắn một lỗ ngay giữa mắt trên các bức tranh, Warhol choáng váng. Cuối cùng ông đã phục hồi chúng — ở nhiều mức độ khác nhau — và những tấm toan từ đó được gọi là “Shot Marilyns” (shot nghĩa là bị bắn). Không nghi ngờ gì nữa, câu chuyện kỳ quặc này đã tăng giá trị cho những tác phẩm. Điều trớ trêu là chỉ 4 năm sau, vào năm 1968, Valerie Solanas cũng rút súng từ trong ví của cô tại The Factory. Nhưng lần này, Warhol là người bị bắn — và suýt chết vì cuộc chạm trán.
Andy Warhol ‘Ảnh chụp một người drag Marilyn Monroe’ 1981; (drag: những người đàn ông trang điểm, đội tóc giả, trang phục như phụ nữ, do mục đích biểu diễn hoặc sở thích) Hedges Projects; US$18,000
Andy Warhol ‘Chân dung bản thân Andy Warhol’ k. 1980; Heather James Fine Art; US$40,000
Mặc dù con đường mà các Marilyn đi ra thế giới rất đa dạng và mơ hồ một phần nhờ vào phong cách cash and carry (bán lấy tiền mặt và khách tự mang đi) của The Factory — Peter Brant đã mua một bức từ Warhol với giá 5.000 USD, giá của một chiếc Cadillac vào thời điểm đó — dòng dõi của chúng trở nên rõ ràng hơn khi được giao dịch trao tay trên thị trường thứ cấp. Rồi giá trị của chúng tăng đều đặn.
Năm 1989, nhà sưu tập và sản xuất công nghệ máy tính ở Los Angeles, Max Palevsky, đã bán ‘Shot Red Marilyn’ (Bức Marilyn bị bắn, màu đỏ) trong cuộc đấu giá với giá 4 triệu USD cho một nhà sưu tập người Nhật, Masao Wanibuchi. Năm năm sau, giữa lúc thị trường nghệ thuật suy thoái, Wanibuchi đã bán nó với giá lỗ 3,6 triệu USD cho Philip Niarchos.
Năm 1998, S.I. Newhouse mua lại ‘Orange Marilyn’ (Bức Marilyn màu cam) trong cuộc đấu giá với 17 triệu USD. Tôi đã có mặt trong khán đài đêm đó khi chứng kiến Larry Gagosian nâng cây bút của mình để thay mặt Newhouse đấu giá. Vài ngày sau, tôi đã trò chuyện với Fred Kraushar, con trai của nhà sưu tập nghệ thuật đại chúng vĩ đại Leon Kraushar, chủ sở hữu ban đầu của ‘Orange Marilyn’. Khi tôi thông báo kết quả cho Fred, có một chút tạm dừng trên cuộc điện thoại. Sau đó, Fred nói, “Tôi lớn lên với bức tranh đó — nó ở trong phòng ngủ của bố mẹ tôi. Giờ thì tôi chỉ muốn đút đầu vào lò!”.
Andy Warhol ‘Leo Castelli’ 1971; Heather James Fine Art; US$15,000
Steve Schapiro ‘Andy Warhol, Castelli Gallery, New York (Contact Sheet)’ 1965; Fahey/Klein Gallery
Tua nhanh đến năm 2007, nhà sưu tập Stefan Edlis tại Chicago đã bán chiếc ‘Turquoise Marilyn’ (Bức Marilyn màu ngọc lam) tuyệt đẹp (bức tranh duy nhất thoát khỏi vụ nổ súng) cho ông hoàng quỹ phòng hộ Steven Cohen, với số tiền được cho là 80 triệu USD. Cuối cùng, vào năm 2018, sau cái chết của Newhouse, cựu đấu giá viên của Sotheby’s, Tobias Meyer, được gia đình Newhouse yêu cầu thu xếp riêng việc bán ‘Orange Marilyn’. Ông đã bán nó cho người khổng lồ của quỹ phòng hộ Kenneth Griffin với giá 200 triệu USD (con số 250 triệu USD cũng đã được tung ra).
Chúng tôi giả định rằng con số 200 triệu USD đã được Christie’s sử dụng để đưa ra ước tính trước bán cho ‘Shot Sage Blue Marilyn’. Có một số người nói rằng nó có thể vượt quá mức giá của ‘Salvator Mundi’ và có thể mang về 500 triệu USD — điều này sẽ khiến nó trở thành bức tranh đắt nhất từng được bán. Bất kể nó được bán với giá nào, người mua sẽ đạt được nhiều thứ hơn việc “nổi tiếng trong 15 phút” (một nhận định mang tính tiên tri của Warhol) — họ sẽ đạt được sự bất tử.
Richard Polsky
‘Shot sage blue Marilyn’ đã đạt $195,040,000 trong phiên đấu giá ngày 9 tháng 5, 2022 tại Christie’s New York; trở thành tác phẩm đắt nhất của thế kỉ 20 từng được bán đấu giá.
Nguồn: Artsy
Lược dịch bởi Viet Art View
