Alastair Smart tìm hiểu sâu về cuộc đời Monet, cha đẻ của chủ nghĩa Ấn tượng, bài viết được minh họa bởi những kiệt tác của Monet, những tác phẩm đã đấu giá tại Christie’s
1, Những bức vẽ tai tiếng thời thơ ấu
Oscar–Claude Monet sinh ra ở Paris vào tháng 11 năm 1840. Khi lên năm, ông cùng gia đình chuyển đến thị trấn Le Havre, Normandy, nơi cha ông kinh doanh hàng tạp hóa. Ông trở nên nổi tiếng ở trường vì những bức tranh biếm họa về giáo viên của mình; tai tiếng đó nhanh chóng lan rộng khắp Le Havre khi ông bắt đầu vẽ tranh biếm họa những công dân nổi tiếng – và trưng bày kết quả của những nỗ lực ấy vào Chủ nhật hàng tuần trong cửa sổ của một cửa hàng đóng khung địa phương.
2, Khi còn là một sinh viên ở Paris, ông đã chia sẻ từng đồng cùng Pierre–Auguste Renoir
Tìm cách theo đuổi sự nghiệp một họa sĩ, Monet trở lại Paris và gia nhập xưởng vẽ của bậc thầy người Thụy Sĩ Charles Gleyre. Thời đó rất khó khăn, và Monet đã có một cuộc sống kiểu bô hê miêng khi còn trẻ. Ông chia sẻ từng đồng cùng người bạn cùng lớp của mình, Pierre–Auguste Renoir, họ đã sống bằng một chế độ ăn toàn đậu. Đôi bạn nghĩ ra một thói quen – nấu ăn ngay trước khi người mẫu tới để vẽ nude – vì lò đằng nào cũng phải được đốt lên để sưởi ấm.
3, Bất chấp những chỉ trích của ông với Paris Salon, những tác phẩm ông tham dự tại salon này năm 1865 thực sự gây tiếng vang
Monet đã cực kỳ chỉ trích Salon Paris (triển lãm nghệ thuật chính thức, hàng năm do chính phủ Pháp bảo trợ), nơi mà ông coi là ngột ngạt và phản tiến bộ. Nhưng để làm yên lòng dì Marie–Jeanne, người hơi miễn cưỡng tài trợ cho việc học nghệ thuật của mình, ông đã nộp hai bức tranh cảnh biển vào năm 1865. ‘La Pointe de La Hève at Low Tide’ và ‘Mouth of the Seine at Honfleur’ đều gây tiếng vang. Nhà phê bình của tạp chí Gazette des Beaux Arts đã viết: “cần phải đề cập một cái tên mới với nghệ thuật, monsieur Monet và sự táo bạo trong cách nhìn, cách lôi cuốn sự chú ý của chúng ta… là những lợi thế mà anh ta sở hữu ở mức độ tối đa.”
Claude Monet (1840-1926), ‘La route de Vétheuil, effet de neige’ 1879. Sơn dầu trên toan. 24⅛ × 32⅛ in (61.1 × 81.1 cm). Đã bán với giá $11,447,500 vào 15 tháng 5 năm 2017 tại Christie’s New York
4, Vì nghệ thuật của mình, Monet có thể chịu được mọi loại thời tiết
Monet mang một niềm tin chắc chắn rằng nghệ thuật phải sống động, tức thời và trực tiếp lấy cảm hứng từ thiên nhiên — một bước cấp tiến đưa hội họa ra ngoài trời — ‘en plein air’ — chứ không phải trong xưởng vẽ. Điều này trở thành nguyên lí cốt yếu của chủ nghĩa Ấn tượng (nhờ sáng kiến năm 1841, pha sẵn sơn dầu trong ống kim loại, mang đi được). Có giai thoại về việc Monet ra ngoài trong điều kiện nhiệt độ âm, mặc ba chiếc áo khoác, mang một chai nước nóng để làm ấm chân và băng đóng đầy trên râu của ông.
“Trời đủ lạnh để tách được đá”, một nhà báo viết sau cuộc gặp gỡ mùa đông với Monet. “Chúng tôi nhận ra một cái bao ấm chân, rồi một giá vẽ, rồi một quí ông bọc trong ba chiếc áo khoác, tay đeo găng, khuôn mặt đóng băng một nửa; đó là Monet, đang nghiên cứu hiệu ứng của tuyết.”
Vào mùa hè năm 1869, Monet, Pissarro và Sisley đến các thị trấn Louveciennes và Bougival trong thung lũng sông Seine ở phía tây Paris. Năm sau đó — một trong những thử nghiệm hợp tác vĩ đại nhất trong lịch sử nghệ thuật — họ đã làm việc cùng nhau để mài giũa ngôn ngữ ‘plein–air’ mà họ cùng chia sẻ. Ở tác phẩm trên, Monet đã chọn vẽ phong cảnh ngoại ô bình dị vào một ngày tuyết rơi dưới bầu trời hoàng hôn rực cháy.
5, Ông là một người thân Anh
Năm 1870, khi Pháp và Phổ xảy ra chiến tranh, Monet đã tới London. Ông đã nhiều lần đến thăm eo biển Channel trong suốt cuộc đời mình; ông ăn tối với các quí tộc người Anh, yêu thích văn hóa trà và vải tuýt. Phòng trưng bày Quốc gia là nơi ông thường lui tới, ở đây ông đã nghiên cứu tranh phong cảnh của Constable và tranh cảnh biển của Turner.
Claude Monet (1840-1926), ‘Le Parlement, soleil couchant (Tòa nhà Quốc hội, trong ánh hoàng hôn)’ 1902. Sơn dầu trên toan. 32 × 36⅝ in (81.3 × 93 cm). Đã bán với giá $40,485,000 vào 11 tháng 5 năm 2015 tại Christie’s New York
Trong những bức thư của mình, Monet bày tỏ sự say mê với thời tiết nước Anh. Vào tháng 2 năm 1901, ông nói: “Không có đất nước nào phi thường hơn [quốc gia này] đối với một họa sĩ!” Tuy nhiên, do sự biến động của thời tiết London, Monet thường buộc phải hoàn thành các bức tranh vẽ ở London tại Giverny, trong studio của ông.
6, Monet không bao giờ chán vẽ sông Seine — với ông, nó ‘luôn luôn mới’
Monet bị mê hoặc bởi sông Thames, đặc biệt vào những ngày khói than tạo ra sương mù ngoạn mục đầy màu sắc trên mặt nước. Khi tới London ông sẽ đặt phòng ở khách sạn Savoy, phòng Grand Suite, để bảo đảm tầm nhìn tối ưu ra dòng sông.
Quan trọng hơn nữa với ông là sông Sein, con sông mà ông đã vẽ đi vẽ lại. “Tôi đã vẽ sông Sein trong suốt cuộc đời mình, mỗi giờ, mỗi mùa,” Monet đã nói. “Tôi chưa bao giờ chán vẽ nó, với tôi sông Sein luôn luôn mới.” Quan sát sông Sein mang đến cho Monet khám phá trên nhiều chủ đề, như hiệu ứng ánh sáng, tâm điểm trong tác phẩm của ông.
Claude Monet (1840-1926), ‘Le Pont du chemin de fer à Argenteuil’ 1873. Sơn dầu trên toan. 23⅝ × 38¾ in (60 × 98.4 cm). Đã bán với giá $41,480,000 vào 6 tháng 5 năm 2008 tại Christie’s New York
Khu vực Argenteuil bên sông Seine ngày nay là hình tượng nguồn gốc của trường phái Ấn tượng. Khi Monet chuyển đến Argenteuil, đây là một vùng ngoại ô sôi động chỉ cách thủ đô 11 km về phía tây. Khi các họa sĩ cấp tiến khác – bao gồm Manet, Renoir, Sisley và Caillebotte – tham gia cùng ông, thị trấn trở thành trung tâm của Hội họa mới, nơi dám phá bỏ các quy tắc Salon lâu đời.
Mặc dù Monet đã khám phá một loạt các mô típ ở Argenteuil, nhưng chính sông Sein đã cung cấp cho ông nguồn cảm hứng lớn nhất. Từ năm 1872 đến năm 1875, ông đã vẽ ra hơn 50 bức tranh về đoạn sông Seine này.
7, Những họa sĩ Ấn tượng ban đầu được biết đến là ‘Hiệp hội ẩn danh’
Giống như những người bạn Renoir, Sisley và Degas, Monet phản đối sự bó buộc của Salon đối với họa sĩ. Vào năm 1874, nhóm đã thành lập Hiệp hội Họa sĩ, Nhà điêu khắc và Thợ khắc Ẩn danh, một tổ chức hợp tác mà qua đó các nghệ sĩ có thể triển lãm độc lập. Số lượng người tham gia và các tác phẩm bán được đều thấp, nhưng đó vẫn là một sự kiện bước ngoặt. Monet đã trưng bày năm bức tranh sơn dầu, trong đó một bức có tên là ‘Impression: Sunrise’ (Ấn tượng: Mặt trời mọc), vẽ Le Havre, ông đã nỗ lực bắt lại ánh sáng bình minh đang chạy trốn. Một nhà phê bình đối lập của cuộc triển lãm, Louis Leroy, đã lấy tiêu đề của Monet “Impression”, dán nhãn cho tất cả các nghệ sĩ ở đó chỉ là “Impressionists” (những người Ấn tượng). Cái tên đó sẽ gắn bó với một trong những trường phái hội họa cấp tiến nhất trong lịch sử nghệ thuật, và dĩ nhiên đã đánh mất khía cạnh tiêu cực ban đầu mà người ta gán cho nó.
8, Monet đã từng can thiệp vào lịch trình tàu chạy
Những họa sĩ Ấn tượng đã để tâm đến lời kêu gọi của các nhà văn như Émile Zola và Charles Baudelaire về các chủ đề hiện đại. Paris đã biến đổi vào giữa thế kỷ 19, những con đường thời Trung cổ chật chội và quanh co, nhường chỗ cho những đại lộ mới rộng lớn. Giao thông đường sắt bùng nổ — Monet đặc biệt bị ấn tượng bởi hiệu ứng hình ảnh của động cơ hơi nước. Hơn một lần, ông được biết là đã thuyết phục người quản lý nhà ga ở Gare Sainte–Lazare hoãn chuyến tàu khởi hành, với mong muốn bắt được hình ảnh hoàn hảo nhất của nó.
Claude Monet (1840-1926), ‘Extérieur de la gare Saint-Lazare, effet de soleil’ vẽ ở Paris 1877. 24⅛ × 31¾ in (61.3 × 80.7 cm). Đã bán với giá $32,937,500 vào 8 tháng 5 năm 2018 tại Christie’s New York
9, Sau khi chuyển đến Giverny, ông đã tuyên bố “Tôi chẳng biết làm gì ngoài vẽ và làm vườn”
Năm 1883, chọn một cuộc sống an nhàn hơn, Monet cùng gia đình chuyển đến làng Giverny, cách Paris 50 dặm về phía Tây. Ông thuê sáu người làm vườn cho những mảnh đất rộng lớn của mình, nhưng vẫn tự xới đất. Mẫu đơn và hoa phong lữ đỏ chen lấn rất hấp dẫn với hoa păng xê và hoa hồng vàng.
Claude Monet (1840-1926), ‘Le pont japonais’ vẽ ở Giverny khoảng 1918-1924. 28¾ × 39½ in (73 × 100.3 cm). Đã ước tính: $12,000,000-18,000,000.
Sau khi trở về từ chuyến đi vẽ tranh kéo dài ba tháng ở Riviera, Ý, tháng 4 năm 1884, Monet đã biến cảnh quan phong phú xung quanh ngôi nhà ở Giverny của mình trở thành chủ đề gần như duy nhất. “Tôi hạnh phúc khi được làm việc trong vùng đất xinh đẹp đó,” ông viết khi ở nước ngoài, “trái tim tôi thuộc về Giverny.”
Claude Monet (1840-1926), ‘Coin du bassin aux nymphéas’ vẽ ở Giverny, khoảng 1918-1919. 51⅜ × 35 in (130.5 × 88.8 cm). Đã được ước tính: $15,000,000-25,000,000
Tuy nhiên, kỳ công làm vườn nổi tiếng nhất của ông là toàn bộ khu vườn nước, trong đó có một cây cầu kiểu Nhật bắc qua một ao hoa súng lớn, được bao quanh bởi những cây liễu. Monet sẽ tiếp tục vẽ ‘jardin d’eau’ của mình khoảng 250 lần.
Claude Monet (1840-1926), ‘Nymphéas en fleur’ được vẽ khoảng 1914-1917. 63 × 70⅞ in (160.3 × 180 cm). Đã bán với giá $84,687,500 vào 8 tháng 5 năm 2018 tại Christie’s New York
Tháng 9 năm 1908, Monet và vợ Alice nhận được một lời mời bất ngờ đến thăm Venice. Người họa sĩ 68 tuổi hầu như không rời khỏi Giverny kể từ thời gian ở London, ông đã hoàn toàn bị hút vào seri Nymphéas của mình.
Tại Giverny, Monet đã thu hẹp tầm nhìn chỉ dành cho mặt phẳng nghiêng của khu vườn nước, không có gì vững chắc hơn để vẽ ngoài những bè hoa súng lững lờ. Venice đã cung cấp một sự thay thế, tiếp thêm sinh lực cho kho dữ liệu cô đọng này, đem đến một vũ điệu ánh sáng trên cấu tạo kiến trúc cũng như mặt nước với những phản xạ ấn tượng của nó.
Claude Monet (1840-1926), ‘Le Palais Dario’ vẽ ở Venice, 1908. 22⅛ × 26⅛ in (56.2 × 66.5 cm). Đã được ước tính: $4,000,000-6,000,000
10, Như Paul Cézanne đã nói ‘Monet chỉ là một góc nhìn. Nhưng là một góc nhìn tuyệt diệu!’
Được thực hiện vào mùa đông năm 1890–91, các bức tranh ‘grainstack’ (đống lúa mì hoặc ngũ cốc) của Monet là thử thách khó khăn nhất mà họa sĩ đã thực hiện. Mỗi tác phẩm trong seri – khoảng 25 bức tranh – khác biệt gần như hoàn toàn thông qua màu sắc, cảm ứng và hiệu ứng.
Đặt giá vẽ trong khu vườn của mình ở Giverny, Monet nhìn về phía tây hoặc tây nam, phía những ngọn đồi ở bờ xa sông Seine. Ở đó, sau khi thu hoạch, nông dân chất đống lúa mì thành từng chồng chặt với mái tranh, hình nón. Những đụn, đống này đại diện cho thành quả lao động của người nông dân và hy vọng của họ vào tương lai.
Vào tháng 5 năm 1891, Monet và nhà kinh doanh nghệ thuật Durand–Ruel đã trưng bày 15 bức ‘Meules’ và được hoan nghênh nhiệt liệt. Vào cuối năm, tất cả trừ hai bức trong seri đã rời khỏi xưởng vẽ của họa sĩ. Vào tháng 11 năm 2016, kỷ lục đấu giá thế giới cho một tác phẩm của Monet đã được thiết lập tại Christie’s ở New York khi ‘Meule’ (1891) được bán với giá 81.447.500 USD. Con số này đã bị vượt qua vào tháng 5 năm 2018 khi ‘Nymphéas en fleur’ từ Bộ sưu tập của Peggy và David Rockefeller đạt 84.687.500 USD.
Claude Monet (1840-1926), ‘Meule’ 1891. Sơn dầu trên toan, 28⅝ × 36¼ in (72.7 × 92.1 cm). Đã bán với giá $81,447,500 vào 16 tháng 11 năm 2016 tại Christie’s New York
Với những bức tranh này, Monet đã tìm cách nắm bắt ánh sáng ban ngày nhiều màu như một trải nghiệm hư ảo. Monet giải thích thách thức với người bạn của mình, nhà phê bình nghệ thuật Gustave Geffroy, vào tháng 10 năm 1890: “Càng đi xa, tôi càng thấy rằng cần phải làm nhiều việc để đạt được những gì tôi đang tìm kiếm: tính tức thời, trên hết tất cả, cùng một ánh sáng tràn ngập khắp mọi nơi.” Chính nỗi ám ảnh của Monet về việc tái tạo chuyển động ánh sáng lấp lánh đã dẫn đến nhận xét của Paul Cézanne: “Monet chỉ là một góc nhìn. Nhưng là một góc nhìn tuyệt diệu!”
11, Ông đã mất hai người vợ, một người con trai, và cuối cùng, cả thị lực của mình
Người vợ đầu của Monet, Camille, mất năm 1879 khi 32 tuổi; người vợ thứ hai của ông, Alice, qua đời năm 1911. Con trai ông, Jean, mất năm 1914. Khoảng thời gian này, Monet được chẩn đoán mắc chứng đục thủy tinh thể đôi. Nhiều nhà quan sát qui cho thị lực bị suy giảm của ông như một lời giải thích các hình thức ngày càng trừu tượng mà Monet vẽ vào cuối sự nghiệp của mình; những lớp sơn dày lên; và sở thích ngày càng tăng của ông với những màu sắc không tự nhiên.
Claude Monet (1840-1926), ‘La maison vue du jardin aux roses’ vẽ ở Giverny, khoảng 1922-1924. 39½ × 35⅛ in (100.4 × 89.3 cm). Đã được ước tính $4,000,000-6,000,000
12, Những bức tranh lớn nhất của Monet — ‘tượng đài hòa bình’ — là một món quà dành cho quê hương ông
Vào ngày 12 tháng 11 năm 1918, một ngày sau ngày ký Hiệp định đình chiến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất, Monet đã thề sẽ tạo ra một ‘tượng đài hòa bình’. Đây là một bộ tranh hoa súng khổng lồ (mỗi bức cao hai mét) dành riêng cho quốc gia Pháp. Thủ tướng Georges Clemenceau đồng ý rằng những bức tranh sẽ được trưng bày tại Orangerie, trong Vườn Tuileries của Paris. Tám bức đã được đặt tại Orangerie ngay sau khi ông qua đời (năm 1926, 86 tuổi, vì bệnh xơ cứng phổi) — nơi chúng vẫn được treo cho đến ngày nay.
13, Trong những bức tranh cuối cùng của mình, Monet đã phá vỡ các tiêu chuẩn của trường phái Ấn tượng
Người họa sĩ Ấn tượng trẻ tuổi đã thích tính tự nhiên không gò bó để nắm bắt những hiệu ứng thoáng qua của ánh sáng và màu sắc, trong những bức tranh cuối cùng lại đề cập đến sự chiêm nghiệm lâu dài. Có lẽ quan trọng hơn, nếu ở thời kỳ đầu của hội họa Ấn tượng, lợi thế của họa sĩ là ổn định và được xác định rõ ràng, thì những bức hoa súng phản ánh một bước chuyển sang phong cách thâm nhập hơn nhiều.
Trong những bức tranh này, những điểm nhấn truyền thống như cây cầu hay đường chân trời đã bị xóa. Cũng giống như chủ nghĩa Lập thể đang thách thức các quan niệm truyền thống về hình thể trong không gian, những tác phẩm cuối cùng của Monet đã đưa ra một cách nghĩ lại triệt để về quan điểm.
Nguồn: Christie’s
Lược dịch bởi Viet Art View
