Sanyu sinh năm 1895 tại Trung Quốc trong một gia đình giàu có, mất năm 1966 tại Paris, là một trong những tên tuổi hàng đầu của hội họa Trung Quốc hiện đại. Di sản nghệ thuật của ông là sự giao thoa đa văn hóa giữa Đông và Tây.
15 tháng 10, 2020
Chân dung họa sĩ Sanyu
Đấu giá ‘Quatre Nus’ [Khỏa thân bốn] tại Sotheby’s Hong Kong tháng 7, 2020. Được phép của Sotheby’s.
Trong phiên đấu giá buổi tối của Sotheby’s Hồng Kông vào tháng 7, 2020, kiệt tác của cố họa sĩ người Pháp gốc Hoa – Sanyu – ‘Quatre Nus’ [Khỏa thân bốn] năm 1950 đã được bán với giá 258,3 triệu HKD (33,3 triệu USD), đưa tác phẩm vào hai kết quả đấu giá hàng đầu của họa sĩ. Nó chỉ xếp sau ‘Cinq nus’ [Khỏa thân năm] (khoảng 1950–59), được bán tại Christie’s vào năm 2019 với giá 303,9 triệu HKD (38,8 triệu USD). Những kết quả đó đã khiến tên tuổi Sanyu trở nên quen thuộc trong đấu giá.
Tại cuộc đấu giá của Sotheby’s ở Hồng Kông vào đầu tháng 10, 2020, hai bức tranh tuyệt đẹp của Sanyu đã mang về tổng cộng 45,8 triệu USD — chiếm gần một nửa tổng giá trị đấu giá. ‘Fleurs Dans Un Pot Bleu Et Blanc’ [Hoa trong chậu xanh và trắng] (1950) và ‘Nu’ [Khỏa thân] (khoảng 1950-1960), trở thành kết quả đấu giá cao thứ năm và thứ sáu cho tác phẩm của họa sĩ, được bán với giá 187 triệu HKD (24,1 triệu USD) và 168,6 triệu HKD (tương ứng là 21,7 triệu USD). Những mức giá đặc biệt này không chỉ cho thấy sự chiếm lĩnh thị trường ngày càng tăng của Sanyu, mà còn cho thấy một di sản nghệ thuật ngày càng ảnh hưởng và đi sâu vào ý thức toàn cầu.
Sanyu, Hoa trong chậu xanh và trắng, thập niên 1950. Được phép của Sotheby’s.
Sanyu, Khỏa thân, 1945. Được phép của Sotheby’s.
Sinh ra trong một gia đình giàu có ở Tứ Xuyên, Trung Quốc vào năm 1901, Sanyu được đặt tên là Chang Yu. Ông tiếp xúc với nghệ thuật hiện đại khi chuyển đến Nhật Bản vào năm 1918. Ngay sau đó, ông quyết định đi theo phong trào nghệ thuật thời đó về cội nguồn của nó, và đầu những năm 1920, ông đến Paris cùng một số sinh viên Trung Quốc để tìm kiếm nguồn cảm hứng. Chính ở đó, Sanyu sẽ phát triển phong cách đặc trưng của mình — một hình tượng thanh lịch, uyển chuyển, kết hợp các dòng thư pháp Trung Quốc và tĩnh vật với bảng màu Dã thú và một hình thức khiến nhiều người gọi ông là “Matisse của Trung Quốc”.
Bản chất đa văn hóa trong sự nghiệp của Sanyu là động lực thúc đẩy vị thế blue-chip hiện tại của ông. Sự pha trộn khéo léo giữa phong cách hội họa Trung Quốc và châu Âu đã sớm thu hút được sự quan tâm của nhiều khách hàng quen bao gồm nhà kinh doanh nghệ thuật người Pháp Henri-Pierre Roché, nhà soạn nhạc người Hà Lan Johan Franco và nhiếp ảnh gia Robert Frank. Mặc dù vậy, Sanyu chưa bao giờ đạt được nhiều thành công về mặt thương mại trong suốt cuộc đời mình. Trong những năm trước khi ông mất tại Paris, 1966, ông đã phải sống trong cảnh nghèo khó, từ chối những lời đề nghị mua tranh hoặc quảng bá tác phẩm của mình trong nhiều năm. Những bức tranh ông vẽ ra gần như rơi vào tình trạng không ai biết đến, nhưng đến những năm 1990, phong cách đặc biệt của ông đã bắt đầu gây tiếng vang với các nhà sưu tập một lần nữa, đặc biệt là trong số các nhà sưu tập châu Á ngày càng tăng.
David Lin, giám đốc Phòng trưng bày Lin & Lin, người đã bắt đầu trưng bày tác phẩm của Sanyu vào đầu những năm 1990 như một phần của Phòng trưng bày Lin & Keng ở Đài Bắc cho biết: “Ở châu Á, sự hiểu biết và các bộ sưu tập nghệ thuật đã phát triển đáng kể trong vài thập kỷ qua. Là một trong những nghệ sĩ hiện đại quan trọng nhất của Trung Quốc, Sanyu chắc chắn là tâm điểm của sự chú ý.”
Sanyu, Khỏa thân bốn, thập niên 1950. Được phép của Sotheby’s.
Nền tảng của sự chú ý rộng rãi có thể bắt nguồn từ một cuộc triển lãm năm 1988 tại Bảo tàng Mỹ thuật Đài Bắc, làm nổi bật mối liên hệ giữa Paris và Trung Quốc, đặc biệt tập trung vào Sanyu. Sau thành công của triển lãm đó, các nhà kinh doanh và nhà đấu giá trong khu vực bắt đầu tận dụng sự nổi tiếng ngày càng tăng của họa sĩ. Trong cùng thời kỳ khi Phòng trưng bày Lin & Keng bắt đầu trưng bày các tác phẩm của Sanyu, chúng cũng xuất hiện lần đầu tiên trên thị trường thứ cấp, khi Sotheby’s Hong Kong bán ba bức tranh của Sanyu, bao gồm ‘Bouquet de marguerites’ (1930) với giá 834.000 HKD (107.000 USD). Ngay cả trong những lần xuất hiện sớm nhất, các tác phẩm của họa sĩ đã bán với giá cao.
Năm 1995, Sotheby’s đã mang 21 tác phẩm Sanyu từ bộ sưu tập của Johan Franco sang đấu giá ở Đài Loan, nâng thị trường đang đi lên của họa sĩ thêm một cấp độ cao hơn nữa. Tất cả các tác phẩm đều vượt mức ước tính cao, trong đó nhiều tác phẩm đạt gấp đôi giá niêm yết. Felix Kwok, người đứng đầu bộ phận bán hàng của Sotheby’s, Nghệ thuật hiện đại và châu Á tại Hồng Kông, chỉ ra rằng cuộc đấu giá lần đó và bán riêng bộ sưu tập Robert Frank’s Sanyu vào năm 1997 là chất xúc tác cụ thể cho thị trường.
Sanyu, Khỏa thân năm, khoảng 1955. Được phép của Christie’s Images Ltd.
“Cả hai bộ sưu tập đều rất quan trọng với xuất xứ hoàn hảo và cả hai đều được các nhà sưu tập ở châu Á đón nhận rất tích cực, đạt được những kết quả tuyệt vời,” Kwok nói. Ông chỉ ra rằng sự tham gia của Sanyu trong bối cảnh nghệ thuật Paris nửa đầu thế kỷ 20 đã báo hiệu sự nổi tiếng sau khi ông mất. Kwok giải thích: “Là nhà tiên phong hiện đại duy nhất của Trung Quốc theo học École de Paris [Trường Paris] từ những năm 1920, các bức tranh của Sanyu được săn đón bởi các nhà sưu tập quan trọng, trở thành động lực tăng trưởng cho thị trường nghệ thuật hiện đại ở châu Á.
Sự giao thoa các nền văn hóa trong sự thành công của Sanyu vẫn tiếp diễn trong thiên niên kỷ mới, khi Bảo tàng Guimet ở Paris tổ chức cuộc triển lãm hồi tưởng ‘Sanyu: Ngôn ngữ của cơ thể’ năm 2004. Tranh của ông tiếp tục xuất hiện tại các cuộc đấu giá, chủ yếu là ở Hong Kong, với giá trị ngày càng tăng. Các kết quả nổi bật bao gồm kiệt tác cuối sự nghiệp ‘Reclining Nude’ [Nude nghiêng] (khoảng những năm 1950-60), được bán tại một phiên đấu giá Christie’s Hong Kong năm 2004 với giá 7,3 triệu HKD (943.500 USD).
Tuy nhiên, tác phẩm của họa sĩ sẽ không vượt mốc 1 triệu USD cho đến năm sau, khi ‘Quatre Nus’ [Khỏa thân bốn] (khoảng 1950–59) được bán với giá 16,3 triệu HKD (2,1 triệu USD) tại Christie’s Hong Kong. Đây cũng chính là ‘Quatre Nus’ đã bán tại Sotheby’s vào tháng 7, 2020 với giá 33,3 triệu USD – tăng gần 1.500% trong vòng 15 năm. ‘Cinq nus’ kỷ lục đã có một quỹ đạo thị trường thứ cấp tương tự. Trước đó, nó đã được chào bán vào năm 2011 ở Hồng Kông bởi nhà đấu giá Ravenel, nơi nó được bán với giá 128,3 triệu HKD (16,4 triệu USD) — một kỷ lục đối với Sanyu vào thời điểm đó và vẫn là kết quả đấu giá cao thứ năm từ trước đến nay của ông. Nhưng khi nó xuất hiện trở lại trong cuộc đấu giá của Christie’s vào tháng 11, 2019, chỉ hơn 8 năm sau, giá trị của nó đã tăng hơn gấp đôi.
Sanyu. Giỏ hoa, 1931. Gagosian.
Sanyu. Một người phụ nữ khỏa thân dựa trên ghế. Lin & Lin Gallery.
Chủ đề này có thể là những tác phẩm được tìm kiếm nhiều nhất của Sanyu: những bức khỏa thân. “Những bức tranh của Sanyu mô tả một nhóm khỏa thân nữ hiếm khi xuất hiện trên thị trường, đặc biệt là những bức tranh có kích thước lớn,” Kwok nói. “Các bức tranh khỏa thân nữ ban đầu của Sanyu có xu hướng chỉ có một nhân vật duy nhất, trong khi các tác phẩm sau này mô tả một nhóm khỏa thân đã đánh dấu một bước đột phá trong bố cục, phong cách và cách đặt góc nhìn.” Những bức khoả thân nhóm sau này dường như được các nhà sưu tập đặc biệt đánh giá cao, giải thích lý do tại sao nhiều kết quả đấu giá hàng đầu của họa sĩ thuộc về các tác phẩm từ những năm 1950 trở đi.
Tuy nhiên, trong số 10 lô đấu giá đắt nhất của Sanyu, chỉ một nửa là khoả thân. Phần còn lại có mô-típ đặc biệt khác: tĩnh vật hoa. Các tác phẩm như ‘Chrysanthèmes blanches dans un pot bleu et blanc’ [Hoa cúc trắng trong chậu xanh và trắng] (khoảng 1940–59), được bán tại Christie’s Hong Kong vào tháng 7, 2020 với giá 191,6 triệu HKD (24,7 triệu USD), tác phẩm mang phong cách trang nhã của Sanyu và màu sắc của trường phái Dã thú. Một số bức tranh hoa là những lô đấu giá cao nhất của ông.
Sự gia tăng thị trường gần đây của họa sĩ một lần nữa có thể được bắt nguồn từ các chương trình trao đổi quốc tế. Năm 2014, Bảo tàng Nghệ thuật Hồng Kông và một số bảo tàng ở Paris đã hợp tác tổ chức triển lãm nhóm ‘Paris · Hội họa Trung Quốc: Di sản của các bậc thầy Trung Hoa thế kỷ 20’, có sự góp mặt của Sanyu và những người cùng thời như Xu Beihong và Lin Fengmian. Vào năm 2017, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia ở Đài Bắc đã tổ chức ‘Người Paris – Bộ sưu tập Sanyu của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia’.
Sanyu. Hoa cúc trong bình trắng, 1930. Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại châu Á.
Sanyu. Hồng trắng, khoảng 1930. Gagosian.
Trong những năm kể từ đó, thị trường của Sanyu đã tăng lên một bậc nữa, với sáu mức giá đấu giá cao nhất của ông đạt được chỉ trong hai năm. Dữ liệu của nền tảng Artsy phản ánh xu hướng này, cho thấy nhu cầu về tác phẩm của Sanyu tăng lên đáng kể bắt đầu từ năm 2018, khi các yêu cầu về tác phẩm của ông tăng hơn 650% so với năm trước. Theo Kwok, sức hấp dẫn của Sanyu đang tăng lên bên ngoài các thành trì thị trường lịch sử của ông là Trung Quốc, Pháp và Đài Loan, đồng thời mở rộng sang châu Âu và châu Mỹ. Sự mở rộng đó, kết hợp với sức mua ngày càng tăng của các nhà sưu tập châu Á, dường như đã sẵn sàng đẩy thị trường của họa sĩ lên cao.
“Việc thiết lập một tiêu chuẩn mới cho Sanyu trong hai mùa liên tiếp tại Sotheby’s Hong Kong là thước đo tầm vóc của họa sĩ trong giới sưu tập,” Kwok nói. “Với sự quan tâm ở mức cao nhất mọi thời đại, chúng tôi kỳ vọng thị trường của ông sẽ tiếp tục phát triển trên quy mô toàn cầu.”
Lin, trong khi đó, đặc biệt hy vọng rằng tầm vóc của Sanyu sẽ tiếp tục tăng ở quê hương Trung Quốc, lưu ý rằng, “Chúng tôi tin rằng thị trường các tác phẩm của Sanyu sẽ có nhiều không gian hơn để phát triển.”
Nguồn: Artsy, Sanyu website
Lược dịch bởi Viet Art View
