Triển lãm Van Gogh đầu tiên tại Phòng trưng bày Quốc gia London cho thấy ông không hẳn là một thiên tài đau khổ mà là một nghệ sĩ đã lên kế hoạch tỉ mỉ cho tác phẩm của mình và suy nghĩ sâu sắc về cách thực hiện cũng như ý nghĩa của chúng. Đồng giám tuyển của triển lãm, Cornelia Homburg, giải thích lý do tại sao.
Với hơn 60 tác phẩm, Van Gogh: Poets and Lovers [Van Gogh: Những tình nhân và nhà thơ], một triển lãm mới tại Phòng trưng bày Quốc gia London, tập trung vào những năm tháng Vincent van Gogh sống ở miền nam nước Pháp, tại Arles và Saint-Rémy-de-Provence, từ tháng 2 năm 1888 đến tháng 5 năm 1890. Giai đoạn này đã cho ra đời những bức tranh có tính độc đáo và biểu cảm đáng chú ý, chẳng hạn như loạt tranh ‘Hoa hướng dương’ và hai bức tranh ‘Đêm đầy sao’, nằm trong số những tác phẩm nghệ thuật hiện đại nổi tiếng nhất.
Được Christie’s hỗ trợ, triển lãm này là triển lãm đầu tiên tại Phòng trưng bày Quốc gia London dành riêng cho Van Gogh và được tổ chức như một phần của lễ kỷ niệm 200 năm thành lập tổ chức này. Christie’s đã trao đổi với đồng giám tuyển Cornelia Homburg để tìm hiểu thêm.
Triển lãm bắt đầu khi Van Gogh rời Paris để đến thị trấn Arles ở Provence, ở tuổi 34. Điều gì đã thay đổi khi ông dịch chuyển từ nơi này đến nơi khác?
Cornelia Homburg: Vâng, ngoài những điều dễ thấy như ánh sáng và cảnh quan, còn có một thực tế là ở Paris, ông vẫn đang thử nghiệm và tìm thấy chính mình ở một mức độ nào đó. Ở miền Nam nước Pháp, ông hiểu biết hơn về cách tạo ra những bức tranh. Ông vừa ngày càng thành thạo trong tác phẩm của mình vừa ngày càng cân nhắc kỹ lưỡng về những gì đưa vào đó.
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘Chân dung tự họa’, 1889.
Sơn dầu trên toan. 57.9 × 44.5 cm. Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, Washington, D.C.
Bộ sưu tập của ông bà John Hay Whitney. Ảnh: Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, Washington, D.C.
Việc bạn sử dụng từ ‘cân nhắc’ thật thú vị. Hầu hết mọi người liên tưởng Van Gogh với cách tiếp cận sáng tác nghệ thuật bốc đồng, theo bản năng. Họ có sai không?
CH: Mọi người yêu thích Van Gogh vì họ cảm nhận được niềm đam mê trong tác phẩm của ông và tin rằng ông đã trút hết cảm xúc của mình vào đó. Ở một mức độ nào đó, điều đó đúng. Tuy nhiên, ông cũng suy nghĩ cẩn thận về cách tạo ra ý nghĩa trong các bức tranh của mình, để tác động đến người xem.
Ví dụ, trong một lá thư gửi [em trai] Theo vào tháng 7 năm 1888, ông phàn nàn rằng thật khó để đứng trên một cánh đồng, ghi nhớ nhiều màu sắc khác nhau và quyết định cách thức và vị trí áp dụng chúng sao cho hiệu quả nhất về mặt hình ảnh. Ông viết rằng ‘Em phải nghĩ đến hàng nghìn thứ cùng một lúc.’ Đây không phải là một nghệ sĩ điên cuồng quét sơn lên bức tranh mà không cân nhắc đến mục đích của mình.
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘Phong cảnh ở Saint-Rémy (Cánh đồng với người nông dân), 1889.
Sơn dầu trên toan. 76.2 × 95.3 cm. Bảo tàng Nghệ thuật Indianapolis, Newfields
Trái ngược với quan điểm thông thường về Van Gogh như một thiên tài biệt lập, khi ông ở miền nam nước Pháp, ông đã cập nhật, thông qua các lá thư, về những gì đang diễn ra ở Paris [nơi ông có những người bạn nghệ sĩ và nơi Theo là một nhà buôn nghệ thuật]. Sau khi chuyển đến Arles, ông nghĩ: Bây giờ tôi phải tạo ra bản sắc riêng của mình, tôi phải rõ ràng về những gì mình đang làm và đóng góp một hướng đi mới cho nghệ thuật. Ông đã nói cụ thể về việc tạo ra ‘nghệ thuật của tương lai’.
Bạn có thể đưa ra một ví dụ về hướng đi mới này không?
CH: Vâng, màu sắc. Ông quyết định rằng đây sẽ là một trong những phương thức biểu đạt quan trọng nhất của mình. Phong cảnh Provençal, với ánh sáng mạnh mẽ và thời tiết đẹp, rất phù hợp cho mục đích này. Ông đi đến kết luận rằng màu sắc, ở hình thức cao hơn, sẽ là yếu tố chính để thể hiện cường độ, trí tưởng tượng và cảm xúc mà ông muốn truyền tải.
Một phần khác trong hướng đi mới của ông là nguồn cảm hứng thường xuyên mà ông lấy từ thơ ca để tạo ra các bối cảnh lý tưởng hoặc được sáng tạo, biến đổi các mô-típ hoặc mô hình để đạt được ý nghĩa mới.
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘Đêm đầy sao trên sông Rhône’, 1888. Sơn dầu trên toan. 73 × 92 cm.
Bảo tàng Orsay, Paris. Ảnh: © Musée d’Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt
Tôi cho rằng điều này liên quan đến tiêu đề của triển lãm, ‘Van Gogh: Những tình nhân và nhà thơ’. Vui lòng cho chúng tôi biết thêm.
CH: Ở miền Nam nước Pháp, những ý tưởng liên quan đến thơ ca và tình yêu đã phát triển thành chủ đề trung tâm đối với Van Gogh. Ví dụ, trong các bức tranh như ‘Khu vườn của nhà thơ’, ông đã tưởng tượng ra một công viên công cộng nhỏ ở Arles như một khu vườn nơi các nhà thơ thời Phục hưng Ý như Petrarch và Boccaccio đi dạo. Tương tự như vậy, các cặp tình nhân đã xuất hiện trong nhiều tác phẩm của ông từ thời kỳ này, chẳng hạn như ‘Đêm đầy sao trên sông Rhône’.
Thơ ca và tình yêu có lẽ là những chủ đề ít được biết đến trong tác phẩm của Van Gogh, nhưng chúng chắc chắn là những chủ đề quan trọng. Ông là một người ham đọc, và có thể có một mối quan tâm cá nhân, vì thực tế là ông đã cố gắng và liên tục thất bại trong việc có một mối quan hệ lãng mạn nghiêm túc.
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘Nhà thơ (Chân dung Eugène Boch), 1888. Sơn dầu trên toan. 60.3 × 45.4 cm.
Bảo tàng Orsay, Paris. Ảnh: Bridgeman Images
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘Tình nhân (Chân dung Lieutenant Milliet)’, 1888.
Sơn dầu trên toan. 60.3 × 49.5 cm. Bộ sưu tập Bảo tàng Kröller-Müller, Otterlo, Hà Lan
Tuy nhiên, lớn hơn thế nữa, đây là hai chủ đề cho phép ông biến thực tế thành nơi của lý tưởng, huyền thoại và ẩn dụ tượng trưng. Triển lãm sẽ mở màn bằng một tác phẩm có tên ‘Nhà thơ’ và một tác phẩm khác có tên ‘Tình nhân’. Mặc dù chúng mô tả hai chàng trai trẻ ở Arles ngồi làm mẫu cho ông, nhưng chúng không phải là chân dung. Những người đàn ông này đảm nhận các vai trò tương ứng, như những ví dụ về hình ảnh người tình hoàn hảo và nhà thơ hoàn hảo mà Van Gogh nghĩ: Một người thể hiện sự siêu việt, người kia là sự gợi cảm vô tư lự.
Ngoài các chủ đề về thơ ca và tình yêu, triển lãm còn bao gồm một số tác phẩm nổi tiếng từ thời họa sĩ ở Provence. Những tác phẩm nổi bật là gì?
CH: Có rất nhiều tác phẩm, từ cả bộ sưu tập công và tư nhân. Một điểm nhấn là bức tranh ‘Hoa hướng dương’ của Phòng trưng bày Quốc gia được treo gần một bức tranh khác từ Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia, được cho mượn lần đầu tiên trong lịch sử. [Van Gogh đã sáng tác tổng cộng bảy bức tranh ‘Hoa hướng dương’ khi ở Arles.]
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘Hoa hướng dương’, 1888. Sơn dầu trên toan. 92.1 × 73 cm.
Phòng trưng bày Quốc gia, London
Trong một lá thư gửi Theo từ tháng 5 năm 1889, họa sĩ đã phác thảo một kế hoạch cho hai bức tranh ‘Hoa hướng dương’ được trưng bày như một bộ ba, cùng với một trong năm bức tranh của ông [vợ của người quản lý bưu điện địa phương] được gọi là ‘La Berceuse’. Van Gogh chưa bao giờ thực hiện được kế hoạch của mình, nhưng giờ chúng ta đã làm được, với việc Bảo tàng Mỹ thuật ở Boston cho chúng ta mượn ‘La Berceuse (Bài hát ru)’.
Vincent van Gogh (1853-1890), ‘La Berceuse (Bài hát ru)’, 1889. Sơn dầu trên toan. 92.7 × 72.7 cm.
Để lại từ John T. Spaulding. Bảo tàng Mỹ thuật, Boston
Van Gogh đã suy nghĩ rất nhiều về cách ông muốn các tác phẩm của mình được trưng bày. Cuối cùng, ông không đưa ra được quyết định nào, nhưng một ví dụ khác là vào mùa thu năm 1888 khi ông thảo luận về triển vọng triển lãm một bộ tranh của mình cùng với các tác phẩm của Seurat, Signac và Gauguin. Sự kiện này đã diễn ra tại một sự kiện tiên phong được tổ chức vào năm sau, trùng với Triển lãm Thế giới tại Paris.
Van Gogh trở về miền bắc nước Pháp vào tháng 5 năm 1890 và qua đời hai tháng sau đó. Tại sao bạn quyết định loại trừ giai đoạn đó khỏi trọng tâm của mình?
CH: Tóm lại, vì thời gian ông ở Auvers-sur-Oise [ngôi làng gần Paris, nơi ông đã dành phần đời còn lại] là một chương khác trong câu chuyện của ông, một chương được đề cập trong một triển lãm tuyệt vời gần đây, được tổ chức tại Bảo tàng Van Gogh ở Amsterdam và sau đó là Bảo tàng Orsay ở Paris.
Trọng tâm của chúng tôi là thời gian ông sống ở Arles và sau đó là ở Saint-Rémy gần đó [nơi ông đã dành nhiều tháng trong một bệnh viện tâm thần và tiếp tục làm việc chăm chỉ]. Toàn bộ giai đoạn này kéo dài hơn một vài năm một chút, và thường được liên tưởng đến sự cố xảy ra vào ngày 23 tháng 12 năm 1888 [khi Van Gogh cắt đứt một phần tai trái của mình sau cuộc cãi vã với Gauguin]. Tuy nhiên, như chúng tôi hy vọng triển lãm sẽ chứng minh, đó cũng là giai đoạn ông trưởng thành với tư cách một nghệ sĩ hiện đại.
Được Christie’s hỗ trợ, ‘Van Gogh: Poets and Lovers’ diễn ra tại Phòng trưng bày Quốc gia London từ ngày 14 tháng 9 năm 2024 đến ngày 19 tháng 1 năm 2025
Nguồn: Christie’s
Lược dịch bởi Viet Art View
